Сваёй абранніцы Янка Купала прысвячаў вершы, якія ўвайшлі ў залаты фонд беларускай лірыкі кахання. Першы з іх — “Гэй ты, дзяўчына, кветка-лiлея…”, напісаны яшчэ да вянчання, у 1914 годзе. Яны часта бачыліся ў Вільні. Разам вучыліся ў Маскоўскім гарадскім народным універсітэце. Пасля – Першаясусветная, мабілізацыя ў армію… Купала служыць у дарожна-будаўнічым атрадзе Варшаўскай акругі шляхоў зносін у Мінску, Полацку, а таксама ў Смаленску, дзе сустракае Кастрычніцкую рэвалюцыю.
У Мінск Янка Купала вернецца толькі пасля рэвалюцыі, у 1919 годзе.
У вірлівыя гады з 1918 па 1920 Купала напісаў шэраг патрыятычных твораў: “Для бацькаўшчыны”, “У дарозе”, “Песня”. Пасля абвяшчэння БССР 21 студзеня 1919г. пераязджае ў Мінск, працуе ў Народным камісарыяце асветы БССР. У 20-х г.г. працуе загадчыкам бібліятэкі пры Беларускай хатцы, рэдагуе часопісы «Рунь» (1920) і «Вольны сцяг» (1920–1922).
З пачатку 1921 г. – намеснік загадчыка літаратурна-выдавецкага аддзела Наркамасветы БССР, уваходзіць у склад акадэмічнай камісіі Акадэмічнага цэнтра Наркамасветы БССР па ўкладанні і апрацоўцы беларускай тэрміналогіі, член навукова-рэдакцыйнай калегіі Наркамасветы БССР, якая разглядае прадстаўленыя да друку творы (пазней яна называецца камісіяй, і Купала становіцца яе старшынёй); адзін з ініцыятараў стварэння Беларускага драматычнага тэатра (1920), БДУ (1921), Інбелкульта (з 1922 г. – яго правадзейны член).
У 1922 г. быў выдадзены яго зборнік вершаў “Спадчына”, а пазней, у 1925 г. – “Безназоўнае”.
У сувязі 3 20-годдзем літаратурнай дзейнасці ўрадам БССР Янку Купалу было прысвоено ганаровае званне народнага паэта Беларусі.
У 1926 г. ўдзельнічае ў Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі.
У 30-я гг. пабачылі свет зборнікі купалаўскай паэзіі “Адцвітанне”, “Песня будаўніцтву”, “Беларусі ардэнаноснай”, паэма “Над ракою Арэсай” на беларускай і рускай мовах, зборнік для дзяцей “Хлопчык і лётчык” і перакладзеная Купалам на беларускую мову паэма А.С. Пушкіна “Медны коннік”. У гэты перыяд актыўна ўдзельнічае ў І Усесаюзным з’ездзе пісьменнікаў СССР у Смаленску, ў рабоце ІІІ Пленума праўлення Саюза савецкіх пісьменнікаў СССР у Мінску. Выбіраецца ў склад рэдакцыйнай камісіі для канчатковага ўстанаўлення тэксту Канстытуцыі БССР.
На ўсесаюзным конкурсе на лепшую песню, абвешчаным газетай “Правда”, Я. Купалу прысуджаецца другая прэмія за песню “Выпраўляла маці сына”.
У студзені 1939 г. Прэзідыум Вярхоўнага Савета СССР за выдатныя заслугі ў развіцці савецкай літаратуры ўзнагароджвае Купалу ордэнам Леніна.
У сакавіку 1941г. яму Пастановай СНК прысуджаецца Сталінская прэмія першай ступені за кнігу вершаў “Ад сэрца”.
Вялікая Айчынная вайна застала паэта ў Коўне. У першыя дні вайны ў Мінску згарэлі яго архіў і бібліятэка. 23 чэрвеня Купала прыязджае ў Мінск, на другі дзень, у сувязі з наступленнем гітлераўскіх войск, едзе ў Ляўкі, адтуль – у Маскву, куды прыбывае 7 ліпеня. У жніўні ў газеце “Красная звезда” з’яўляецца верш Купалы “Беларускім партызанам”.
З пачатку лістапада жыве ў рабочым пасёлку Печышча, паблізу Казані.
3 самага пачатку вайны актыўна ўключаецца ў барацьбу. Як член прэзідыума Усеславянскага антыфашысцкага камітэта выступае на мітынгах, удзельнічае ў І Усеславянскім мітынгу і ў навуковай сесіі АН БССР.
Янка Купала горача верыў у перамогу свайго народа. Але пабачыць родную Беларусь, вызваленай ад чужынцаў, яму не было наканавана. 28 чэрвеня 1942 г. першы народны паэт Беларусі Купала трагічна загінуў, упаўшы з лесвічнай пляцоўкі дзевятага паверха гасцініцы “Масква”. Пахавалі яго 1 ліпеня 1942 г. на Ваганькаўскіх могілках у Маскве, а праз дваццаць гадоў прах паэта быў перавезены на радзіму і пахаваны на Вайсковых могілках у Мінску.
Цікавы факт — маці паэта памерла праз дзень пасля свайго сына, але аб яго гібелі так і не пазнала, бо знаходзілася ў акупаваным Мінску.
Пасля смерці Купалы выйшаў зборнік яго вершаў “Беларускім партызанам”.
Творы Янкі Купалы перакладзены на 117 моў свету. Паводле яго твораў створаны песні, оперы, сімфоніі, вакальна-сімфанічныя паэмы. Вобраз паэта ўвасоблены ў творах выяўленчага мастацтва. Жыццю і творчасці Купалы прысвечаны хранікальна-дакументальныя фільмы “А зязюля кукавала...”, “Шлях паэта”, тэлефільмы “За шчасцем, за сонцам”, “Паклон мой народу за песні”, відэафільм “Знойдзеш Бацькаўшчыну блізка”.
У Беларусі мноства геаграфічных аб’ектаў і ўстаноў носяць імя Янкі Купалы: вуліцы, паркі, тэатр, бібліятэкі, інстытуты і інш. Помнікі ўстаноўлены ў многіх гарадах нашай краіны і за мяжой — у Маскве, Кітаі, у Арау-Парку ў Нью-Ёрку (ЗША). Устаноўлены мемарыяльныя дошкі ў гонар беларускага паэта ў Рызе і Вільнюсе, памятны знак у польскім Гданьску.
Некаторыя з твораў Купалы экранізаваныя: “Паўлінка” (1952, 1972), “Магіла льва” (1971), “Раскіданае гняздо” (1981).
Янка Купала пражыў няпростае жыццё, поўнае цяжкасцей і выпрабаванняў. Аднак яго высокія якасці як чалавека, грамадзяніна і творцы: сумленнасць, высакароднасць, гуманізм, любоў да свайго народа і Айчыны, заставаліся нязменнымі і неаспрэчнымі з цягам часу.
Беларускі пясняр стаіць ў шэрагу тых вялікіх мастакоў свету, якім дадзена глыбока спазнаць сутнасць свайго часу, народа, яго гісторыі і выказаць гэта ў яскравай, толькі ім уласцівай форме.
На працягу юбілейнага года ў бібліятэках можна правесці шэраг мерапрыемстваў, прысвечаных творчасці Янкі Купалы:
- кніжная выстава-віктарына “Гонар беларускай літаратуры”;
- кніжная выстава “Справа прарока – праўдзівае слова”;
- акцыя “І вечнасць радка, як вечнасць жыцця”;
- дзень кнігі Янкі Купалы “Знаёмая мова, чароўны радок”;
- літаратурны вечар “І не змоўкнуць ніколі ў свеце Купалавы словы”;
- гадзіна гучнага чытання “Ляціць, гучыць Купалаў голас”;
- вечар-партрэт “З песні пачынаецца Купала”;
- паэтычны калейдаскоп “Не згаснуць зоркі ў небе…”;
- літаратурна-паэтычная гадзіна “Пуцявінамі Янкі Купалы”;
- слайд-вечарына “Слова Купалы, як папараць-кветка”;
- паэтычная вандроўка “Светлыя цяплом і дабрынёй купалаўскія вершы”;
- музычна-паэтычны салон “У спадчыну ён нам пакінуў да роднага краю любоў…”;
- літаратурная медыягасціная “Вечна рвуся думкай я да сонца”;
- кліп-агляд “Песняру беларускай зямлі прысвячаецца”.
Электронныя рэсурсы
Янка Купала: тайны жизни, любви и смерти [Электронны рэсурс] // Рэжым доступу:
